Δραστηριότητες

1 Φεβρουαρίου - Η λατρεία του Αγίου Τρύφωνα

Λεπτομέρειες: Δημοσιεύτηκε στις Δευτέρα, 03 Φεβρουαρίου 2014 09:56

Ο Φεβρουάριος ξεκινάει με τα "Συμόγιορτα", δηλαδή τρεις γιορτές που η μία διαδέχεται την άλλη, του Αγίου Τρύφωνα, της Υπαπαντής και του Αγίου Συμεών. Λέγεται, μάλιστα, πως "`Αι-Τρύφωνας τριβ', Υπαπαντή πλαθ' κι ο Συμεών σημνιών (σημαδεύει)'".

Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, κάθε εργασία ήταν απαγορευμένη για τις μέρες αυτές. Ειδικά για του Αγίου Τρύφωνα, λένε πως τη μέρα εκείνη δεν έκοβαν τίποτα με μαχαίρι, για να μην κόψει το σκουλήκι τις ρίζες των κηπευτικών που θα φύτευαν την άνοιξη στα χωράφια.

Ο Άγιος Τρύφωνας γεννήθηκε στη Λάμψακο, παραλιακή πόλη της Φρυγίας, και μαρτύρησε το 249 μ.Χ., όταν αυτοκράτορας του Ρωμαϊκού κράτους ήταν ο Δέκιος, στη Νίκαια της φρυγικής Βιθυνίας. Η περιοχή ήταν ξακουστή για τους αμπελώνες της όπως και όλα τα παράλια της Προποντίδας. Η λαϊκή παράδοση συνδέει τον Άγιο με τα αμπέλια και τους αμπελουργούς. Καθιερώθηκε λοιπόν ως Άγιος προστάτης των αμπελουργών λόγω της καταγωγής του. Παριστάνεται στις εικόνες με το κλαδευτήρι στο χέρι και έχει σημαντικές αποτρεπτικές δυνάμεις κατά των διαφόρων εχθρών που βλαπτουν τα αμπέλια, τα δενδροκηπευτικά και τους αγρούς. (Αντίξοες καιρικές συνθήκες, ασθένειες, έντομα, κάμπιες αλλά και ποντικοί υποχωρούν μπροστά του, εφόσον βέβαια του αποδοθούν οι προσήκουσες τιμές).

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ο Άγιος Τρύφωνας κλάδευε το αμπέλι του αδιαφορώντας για τις αντίθετες υποδείξεις της Παναγίας και έκοψε τη μύτη του. Η φράση - κλειδί ?κλαδεύω έτσι κι όχι έτσι? συνοδεύεται από χειρονομία χαρακτηριστική της τεχνικής του κλαδέματος (κίνηση του χεριού από πάνω προς τα κάτω) γιατί με την αντίθετη φορά υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού. Με αυτήν την ?λαϊκή αφήγηση? εξηγείται η λατρευτική αποχή από την εργασία στ? αμπέλια πριν την 1η Φεβρουαρίου, που τηρούν όλοι οι αμπελουργοί.

?Ας έρθ? τ? Αϊ Τρύφου η μέρα πρώτα, κι απέει πιάν?ς του σβανά στου χέρι σ??.

Είναι λοιπόν φυσικό να προσπαθούν οι αμπελουργοί να προστατέψουν με κάθε τρόπο το ευαίσθητο αμπέλι τους κατά την τόσο κρίσιμη χρονική στιγμή, μέσα στην καρδιά του Χειμώνα. Η πρώτη του Φεβρουαρίου λοιπόν, αποτελεί το χρονικό ορόσημο που σηματοδοτεί την αρχή του κλαδέματος και το οποίο ακολουθούν διαδοχικές αμπελουργικές φροντίδες.

Η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα είναι κατεξοχήν αγροτική και γιορτάζεται με διάφορες, κατά τόπους, λατρευτικές συνήθειες. Οπως προστάζουν τα έθιμά τους, τιμούν τον Άγιο οι ντόπιοι κάτοικοι στις αμπελουργικές περιοχές της Νάουσας, της Γουμένισσας, του Αμυνταίου καθώς και οι προσφυγικοί πληθυσμοί από την Ανατολική Ρωμυλία. Στην εκκλησία κάνουν αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβο για το μνημόσυνο του Αγίου Τρύφωνα. Σε κάποιες περιοχές μάλιστα, συνηθίζουν να διατηρούν από τον τρύγο σταφύλια κρεμασμένα στα υπόγεια κελλάρια οινοποίησης ή στην κληματαριά τυλιγμένα με λινάτσες (υφάσμτα). Το? χουν σε καλό να αντέξουν τα σταφύλια αυτά ως την πρώτη Φεβρουαρίου, οπότε και τα πηγαίνουν στην εκκλησία για να διαβαστούν και να μοιραστούν στους πιστούς. Όλοι παίρνουν ρώγες που τις τρώνε ?για υγεία? αφού φυλάξουν μερικές στο εικονοστάσι. Με τον αγιασμό αυτόν δεν ραντίζουν το σπίτι αλλά τους μπαχτσέδες, τις οπωρώνες και κυρίως τ? αμπέλια τους. Οι αμπελουργοί επισκέπτονται τους αμπελώνες την ημέρα αυτή της λατρευτικής αποχής από την εργασία, για να τους ραντίσουν με αγιασμό αλλά και για να προβούν, στο τελετουργικό κλάδεμα τεσσάρων μόνο κλημάτων. Τα κλήματα αυτά τα διαλέγουν να?ναι ιδιαίτερα γερά, είτε βρίσκονται στις γωνίες του αμπελώνα, είτε σχηματίζουν σταυρό στο αμπέλι. Πάνω σ? αυτά θα ρίξουν τον αγιασμό, προσβλέποντας στην ευφορία, στην καλή παραγωγή, στην καλοχρονιά.

"Έριχναν σι τέσσιρις γουνιές τουν αγιασμό κι φώναζαν, πού'εισι, πού' εισι τρύφανι, πού'εισι κι δε φαίνισι 'που μέσα 'που τ' άσπρα κι τα μαύρα τα σταφύλια. "

Με την ευκαιρία, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, θα θάψουν κάτω απ τα κλήματα το κουλούρι του καλικάτζαρου αλλά και το κόκκινο αυγό της Μεγάλης Πέμπτης.

Για τους αμπελουργούς η μέρα θα τελειώσει με μια γερή κρασοκατάνυξη, οικογενειακή ή μεταξύ συναδέλφων.

Οι πρόσφυγες από τους αμπελότοπους της Ανατολικής Ρωμυλίας όμως, αφού ράντιζαν με αγιασμό τα χωράφια, άναβαν φωτιές με τις κληματόβεργες κι έστηναν γλέντι με φαγοπότι. Εκείνο που χαρακτήριζε τη μέρα αυτή ήταν η διάθεση για οινοποσία. Συνήθως το γλέντι συνεχιζόταν και το βράδυ στα μαγαζιά. Διοργάνωναν κι αγώνες πάλης με έπαθλο ένα αρνί. Σε πολλές περιοχές, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα όπου και τα μετέφεραν Θρακιώτες πρόσφυγες, κάναν προς τιμήν του και τα γνωστά "κουρμπάνια" (το ζώο που θυσιάζεται, μαγειρεύεται και μοιράζεται στους πιστούς ευλογημένο), έθιμο που αναβιώνει με παραλλαγές, ακόμη και σήμερα.

Το έθιμο του εορτασμού του Αγίου Τρύφωνα, αναβιώνει κάθε χρόνο στον τόπο μας, από τον Πολιτιστικό Λαογραφικό Σύλλογο Αιγινίου ?Ανατολική Ρωμυλία? με αγιασμό των αμπελώνων και το καθιερωμένο γλέντι με ζωντανή παραδοσιακή μουσική και χορό, στην πλατεία του Αγίου Ανδρέα, όπου προσφέρονται άφθονο κρασί, νόστιμοι κατμάδες και μεζέδες.

Οι μαθητές/τριες

της ΣΤ' τάξης