Άρθρα μαθητών
Τα κάλαντα και η ιστορία τους
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις Σάββατο, 12 Ιανουαρίου 2013 22:31
Τα Κάλαντα είναι εθιμικά, ευχητικά τραγούδια που εξιστορούν ιστορικά γεγονότα, έθιμα και δοξασίες με μια δόση μυθοπλασίας και ψάλλονται τις παραμονές μεγάλων θρησκευτικών εορτών (Χριστούγεννα ? Πρωτοχρονιά - Θεοφάνεια). Ο ρυθμός της μουσικής και τα λόγια που χρησιμοποιούνται παραπέμπουν αρκετά στα δημοτικά τραγούδια. Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική calenda (πλ. calendae - Καλένδες ή Καλάνδες ελληνικά) η οποία σημαίνει «αρχή του μήνα», νεομηνία.
Κάπως έτσι δηλαδή ονόμαζαν οι Ρωμαίοι από τον 5ο αι. π.Χ. και έπειτα την αντίστοιχη σημερινή «πρωτομηνιά». Τα Κάλαντα, λοιπόν, μπορεί να κληρονόμησαν την ονομασία τους από μια λατινική λέξη, όμως, στην πραγματικότητα ως έθιμο υπήρχε από πολύ νωρίτερα, καθώς πρωτοξεκίνησε από τους Έλληνες.
Κείμενα παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα, γεμάτα με επαίνους προς τον «αφέντη» του σπιτιού και ευχές για την ευημερία του νοικοκυριού, συναντάμε και στην Αρχαία Ελλάδα. Ειδικότερα, την εποχή εκείνη τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα κρατώντας ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με άσ
προ μαλλί και καρπούς (για να κρεμούν τις προσφορές των νοικοκύρηδων) και ένα ομοίωμα καραβιού προν τιμήν του θεού Διονύσου. Στη Βυζαντινή αργότερα εποχή, τα παιδιά κρατούσαν φανάρια ή ραβδιά και στολισμένα ομοιώματα κτιρίων ή καραβιών και συνόδευαν το τραγούδι τους με χτύπημα τυμπάνων ή τριγώνων.
Παλαιότερα το φιλοδώρημα ήταν υλικά αγαθά και προϊόντα της γης καρύδια, κάστανα, ξυλοκέρατα, γλυκίσματα και άλλα, σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή όπου οι «καλαντιστές» ανταμοίβονται κυρίως με χρηματικά ποσά.
Ως έθιμο, τα Κάλαντα είναι το πιο ζωντανό παράδειγμα στην ελληνική παράδοση, καθώς διατηρείται και αναβιώνει σε όλη την Ελλάδα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακός είναι ο μεγάλος αριθμός των παραλλαγών τους. Παρ`όλα αυτά, έχουν μια συγκεκριμένη, κοινή δομή. Ξεκινούν συνήθως με χαιρετισμό, στη συνέχεια αναγγέλουν τη μεγάλη γιορτή που πλησιάζει και τέλος καταλήγουν σε ευχές προς το νοικοκύρη, την κυρά του και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Υήρχαν και τα ?περιπαιχτικά κάλαντα?, όταν βέβαια δεν υπήρξε καθόλου φιλοδώρημα. Τότε ο νοικοκύρης άκουγε ένα γλυκό «κράξιμο» από τις παιδικές φωνούλες έξω από το σπίτι του περιπαικτικά:
«Αφέντη μου στην κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,
άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν!»
Κάλαντα Χριστουγέννων Πανελλήνια
Καλ?ν ?σπέραν ?ρχοντες,
κι ?ν ε?ναι ?ρισμός σας
Χριστο? τ?ν θεία γέννησιν
ν? π? στ? ?ρχοντικό σας.
Χριστ?ς γενν?ται σήμερον
?ν Βηθλε?μ τ? πόλει,
ο? ο?ρανο? ?γάλλονται,
χαίρει ? φύσις ?λη.
?ν τ? σπηλαί? τίκτεται,
?ν φάτν? τ?ν ?λόγων,
? βασιλε?ς τ?ν ο?ραν?ν
κα? ποιητ?ς τ?ν ?λων.
...
Σ' αυτό το σπίτι που 'ρθαμε
πέτρα, πετρά να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού,
χίλια, χίλια χρόνια να ζήσει.
Και του χρόνου..
Κάλαντα Πρωτοχρονι?ς Πανελλήνια
?ρχιμηνι? κι ?ρχιχρονι?
ψιλή μου δεντρολιβανι?
κι ?ρχ? καλός μας χρόνος,
?κκλησι? ?κκλησι? μ? τ? ?γιο θρόνος.
?ρχ? πο? βγ?κεν ? Χριστός,
?γιος κα? πνευματικ?ς
στ? γ? ν? περπατήσει
κα? ν? μ?ς καλοκαρδίσει.
?γιος Βασίλης ?ρχεται
κι ?λους μ?ς καταδέχεται
?π? τ?ν Καισαρεία,
σ? ?σ? ?ρχόντισσα κυρία.
Βαστάει ε?κόνα κα? χαρτί,
ζαχαροκάντιο ζυμωτή,
χαρτ? κα? καλαμάρι,
δ?ς κι ?μ? τ? παλικάρι.
Τ? καλαμάρι ?γραφε,
τ? μοίρα μου τ?ν ?γραφε,
κα? τ? χαρτ? ?μίλει,
?γιέ μου,¨Αγιε μου καλ? Βασίλη.
Κάλαντα τ?ν Φώτων (Πανελλήνια)
Σήμερα τ? φ?τα κι ? φωτισμός,
? χαρ? μεγάλη κι ? ?γιασμός.
Κάτω στ?ν ?ορδάνη τ?ν ποταμό,
κάθετ? ? κυρά μας ? Παναγιά.
?ργανo βαστάει, κερ? κρατε?,
κα? τ?ν ?η-Γιάννη παρακαλε?.
?η-Γιάννη ?φέντη κα? βαπτιστή,
βάπτισε κι ?μένα Θεο? παιδί.
Ν? ?νεβ? ?πάνω στ?ν ο?ρανό,
ν? μαζέψω ρόδα κα? λίβανο.
Καλημέρα, καλημέρα,
Καλή σου μέρα ?φέντη με τ?ν κυρά.
Οι μαθητές/τριες της ΣΤ' Τάξης:
Ελισάβετ Παντελή
Διονύσης Κιόσια
